deel 1 Bedrijvigheid in de (oude) Grunobuurt. e.o.

Door Joop Cleij.

Op de een of ander manier leeft de geschiedenis van de Grunobuurt in de harten van zeer veel oud inwoners van deze wijk. De Facebookgroep: “Grunobuurt nu en toen” opgemaakt door de beheerder Hans Roossien, getuigd hiervan. Nagenoeg dagelijks verschijnen er berichten, foto’s en herinneringen in deze groep. En vaak heb je het gevoel “O ja, dat is waar ook, zo was het” zelf in 1938 in Eelderwolde geboren verhuisde ons gezin eind 1945 naar “het Pleintje” westinghousestraat 28. Nog geen jaar later verhuisde we naar de bovenwoning 28b. hier bleven we wonen tot ca. 1959. Tussen de koeien dus opgegroeid, maar mijn actieve jeugdjaren bracht ik toch door in de Grunobuurt. Het was daar anders, maar toch ook weer niet zo heel veel, met het stadspark aan de andere kant van de Paterswoldseweg. 500 m lopen vanuit ons huis en we stonden aan de rand van een kikkerslootje. Een prima herinnering heb ik aan het braakliggend terrein tussen het stadspark en de spoorlijn, nu plan Laanhuizen, met wat volkstuintjes en tevens stortplaats van bouwafval. Als kind kun je het toch niet beter treffen nietwaar. En dan vergeet ik nog het Hoornsediep, ook zo’n trekpleister voor de jeugd.

Over de geschiedenis van de wijk kan ik heel kort zijn. Boeken zijn er reeds over volgeschreven. Ook op internet word je verrast door de uitgebreide en diepgravende artikelen, ik val in herhaling indien ik er hier te diep op in zou gaan. Ik verwijs dan ook graag naar die bronnen. Wat mij wel opvalt is dat er in de eerste jaren vanaf 1922 weinig winkels zijn gebouwd in de wijk. In de eerste fase een paar aan de Paterswoldseweg maar in de tweede fase, de binnenstraten, zeg maar, geen enkele. Er zijn drie belangrijke bouwperiodes voor de woningbouw in de Grunobuurt. De eerste loopt van 1922 tot eind jaren ’30. Het gaat dan om ruwweg het noordelijke stuk van de buurt vanaf het spoor tot de straten direct aan de zuidzijde van de Parkweg. Het beeldbepalende schoolgebouw aan Parkweg stamt uit 1927. Eén van de mooiste voorbeelden van Amsterdamse Schoolarchitectuur in de stad en een rijksmonument.

Rond 1933-’34 worden er aan de noordkant van de Parkweg nog twee blokken voor particuliere woningbouw gebouwd. (0) De Parkweg wordt in 1935 alweer verbreed en krijgt een nieuw wegdek. De oude brug wordt in 1938 vervangen door een door Bouma ontworpen bredere basculebrug, de huidige Parkbrug.

De nadruk in dit verhaal ligt dan ook met name op de bedrijvigheid en winkels. Vele namen worden genoemd, helaas niet erg tijdgebonden. Ik probeer daar een beetje een lijn in te vinden door samen een wandeling te maken in eerste instantie te beginnen bij de spoorwegovergang aan de Paterswoldseweg.
Er staan tegen die tijd aan deze kant van de stad direct achter het spoor aan de oostzijde van de Eelderstraatweg of Paterswoldseweg reeds enkele huisjes. Deze oudste, helaas reeds gesloopte, huisjes van de Grunobuurt stammen waarschijnlijk uit het begin van de 20^e eeuw. In een daarvan is in die periode een klein winkeltje gevestigd, (1) sigaren, tijdschriften en snoep hadden ze te koop, dat laatste was de reden dat wij als kind er regelmatig kwamen, als we weer een paar centen te versnoepen hadden. Diverse eigenaren hebben het winkeltje uitgebaat. B.Hoff, H.Hoeksema, J.Velthuis, mevr. Bos-Selling en Hindriks. De laatste drie hadden er ook een postagentschap bij.

Ook ligt er dan al aan het spoor een klein bedrijventerrein met de ingang direct naast de spooroverweg. o.a. de in 1916 gebouwde Nederlandsche Electrische Lakfabriek – beter bekend als de NELF (2)  ze  verlaten in 2001 onze wijk waarna haar gebouwen gesloopt worden om onder andere plaats te maken voor een nieuwe busbaan.  Een margarinefabriek is van nog oudere datum. De firma heette voluit N.V. Margarine-fabriek Groningen v/h Hendriks, Brongers en Bos. Margarinemerk H.B.B.(3) stamde hiervan af. Aan het begin van de eeuw werd het merk Gruno gebruikt, “verpakt in nette kartons”. Op foto 2 is de fabriek reeds afgebroken, het stond op het braakliggende terrein links aan het hoornsediep.

De fabriek bestond al in 1893. In 1902 staat die aan de Eelderstraatweg (de latere Paterswoldseweg), maar het kantoor zit wat later aan de Westerhavenstraat. Al langer dan een eeuw bieden margarinefabrikanten hun product aan als vervanger van (natuur)boter. Margarinefabriek Groningen voerde in dat kader in 1905 en begin 1906 een grote landelijke reclamecampagne voor het merk Gruno. In een tijd zonder televisie en internet ging de fabriek het land in om de mensen te bereiken – met paard en wagen, en daarop de vergrote verpakking van het product: “Een enorme kubus, een paar meter in het kubiek, op een met groen en wit bepluimde paarden bespannen wagen vertoonde – evenals een kleinere erbovenop – de wijze, waarop dit product wordt verpakt. (4) Op 22 februari maakte de reclamewagen een tocht door Assen en in maart was Zuidhorn aan de beurt. Uiteindelijk zal het bedrijf in 1931 naar Rotterdam verhuizen, waar de grondstoffen blijkbaar wat goedkoper zijn.

De Coöperatieve bloemenveilingsvereniging ’t Noorden, was gevestigd vanaf 1927 in de eieren en goederenhal aan het zuiderdiep. Vanaf ca 1937 hebben ze nog gebruik gemaakt van het gebouw van de margarinefabriek Gruno, waarna ze in 1950 in een nieuw pand aan de Peizerweg zijn getrokken. Oostelijk van de NELF is de schippersbeurs (2) bevrachtingkantoor voor binnenscheepvaart te zien. Een brandstoffen handel Borgesius & Nijhof (5) en Rijkens autosloperij gevestigd geweest, later G van Nieff. Ook schijnen er ooit nog een klein scheepswerfje en een timmerfabriek gevestigd zijn geweest. Garage Gruno heeft er ook nog een tijdje gezeten evenals de werkplaats van Boonstra meubelen (De permanente) die een winkel had aan het Hoornsediep nr.24

ga verder naar deel 2